Czwarty panel ekspercki - Lublin, 16.05.2017

Spotkanie i dyskusja ekspercka w Lublinie były czwartym tego typu wydarzeniem. Wcześniejsze miały miejsce w Poznaniu (spotkanie i konferencja otwierająca), grudniowe spotkanie on-line, w Krakowie podczas konferencji organizowanej przez Uniwersytet Jagielloński.

Sesja w Lublinie była wydarzeniem towarzyszącym ogólnopolskiej konferencji „Szkoła wobec wyzwań współczesności” organizowanej przez Wyższą Szkołę Ekonomii i Innowacji. W ten sposób spotkanie ekspertów projektowych wpisało się w ogólne wydarzenie poświęcone dyskusji na temat działań profilaktycznych oraz współczesnych zagrożeń młodzieży. Lubelska sesja zatytułowana „W kierunku skutecznej profilaktyki w szkole” dotyczyła uwarunkowań jakości działań profilaktycznych, specyficznych czynników chroniących i ryzyka, teoretycznych koncepcji profilaktyki, wskaźników zapotrzebowania na działania profilaktyczne i standardów ich realizacji. Do udziału w sesji zostali zaproszeni: 1. Monika Lipińska (Urząd Miasta w Lublinie), 2. Prof. dr hab. Iwona Niewiadomska (KUL), 3. Jacek Lis (Fundacja Sempre a Frente), 4. Dr Maciej Tarnowski (UMCS), 5. Dr Monika Baryła-Matejczuk (WSEI). W panelu eksperckim udział brali: 1. Prof. dr hab. Krzysztof Ostaszewski (IPiN), 2. Prof. dr hab. Krzysztof Wojcieszek (UKSW), 3. Prof. dr hab. Jacek Pyżalski (UAM), 4. Dr Jakub Kołodziejczyk (UJ), 5. Prof. dr hab. Antoni Jeżowski, (PWSZ).

Panel ekspercki zorganizowany w Lublinie dotyczył różnorodnych zagadnień związanych z uwarunkowaniami i jakością działań profilaktycznych prowadzonych w środowiskach szkolnych. Poruszono kwestie dotyczące uwarunkowań prawnych i administracyjnych. Wskazano na znaczenie jakie ma spójność w zakresie celów i strategii profilaktycznych na poszczególnych etapach decyzyjnych: od narodowego programu zdrowia, przez programy gminne, po treść działań profilaktycznych realizowanych w szkołach. Analiza uwarunkowań administracyjnych potwierdziła również konieczność objęcia diagnozą osób decydujących na poziomie gminy, o tym które z programów profilaktycznych będą realizowane. Jest to istotne m.in. dla wspomnianej wyżej spójności działań. Wśród zagadnień poruszanych przez ekspertów znalazły się także: specyficzne czynniki chroniące przed zachowanimi ryzykownymi związane z radzeniem sobie w sytuacjach trudnych, znaczenie aktywności sportowej jako formy działania alternatywnego, uwarunkowania jakości funkcjonowania w roli nauczycieli. W trakcie spotkania zaprezentowano przykład dobrej praktyki w zakresie działania wielopoziomowego, obejmującego kilka strategii i grup odbiorców, realizowanego przez organizację pozarządową. Eksperci zajęli się także kwestią zróżnicowania w zakresie koncepcji leżących u podłoża działań profilaktycznych, standardami działań profilaktycznych i wskaźnikami zapotrzebowania na profilaktykę.

 

Rekomendacje

Na podstawie dyskusji ekspertów oraz opracowanych materiałów sformułowano rekomendacje etapowe i wnioski dotyczące projektowanej diagnozy sytuacji profilaktyki w szkołach oraz stanu i jakości szkolnych działań profilaktycznych.

  • Regulacje prawne dotyczące m.in działań profilaktycznych wskazują na konieczność zabiegania o spójność celów w programach przygotowywanych na poszczególnych szczeblach administracyjnych (od Narodowego Programu Zdrowia po programy gminne). Zachowanie takiej spójności umożliwiłoby śledzenie ogólnopolskich i regionalnych zmian w poziomie zachowań ryzykownych oraz szeroką ocenę jakości wprowadzanych strategii profilaktycznych.
  • Działania profilaktyczne realizowane w regionach uzyskują dofinansowanie w drodze konkursów. Potwierdza to decyzję o objęciu diagnozą osób decydujących o dofinansowywaniu profilaktyki w zakresie m.in. przyjmowanych standardów oceny programów profilaktycznych, czynników sprzyjających i utrudniających wprowadzanie wartościowych działań profilaktycznych.
  • Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, budowanie systemu wsparcia społecznego i otwartości na korzystanie ze wsparcia, rozwijanie umiejętności nawiązywania i utrzymywania głębokich relacji interpersonalnych – to czynniki, które określono w badaniach jako istotne w ochronie przed angażowaniem się w zachowania ryzykowne.
  • Przykład działania organizacji pozarządowej wskazuje na wysoką skuteczność działań profilaktycznych o charakterze wielowymiarowym. W działaniach profilaktycznych należy dążyć do stosowania kilku adekwatnych strategii, skierowanych do różnorodnych grup odbiorców i działających wielopoziomowo.
  • Skuteczność stosowania strategii działań alternatywnych zależy m.in. od jakości funkcjonowania lidera animującego takie działania. W obszarze aktywności sportowej, autentyczność wychowawcy animującego aktywność fizyczną wśród młodzieży jest kluczowym czynnikiem decydującym o motywacji uczniów do podjęcia aktywności. Jeśli aktywność sportowa ma być skuteczną formą działania profilaktycznego należy zapewnić odpowiednie przygotowanie do pracy trenerów sportowych.
  • Aktywność sportowa jest jedną z wartościowych strategii działań alternatywnych. Poza promocją zdrowia fizycznego i poprawą kondycji jest sposobem na kształtowanie wytrwałości, zaangażowania i skutecznej organizacji zajęć i obowiązków.
  • Istotną rolę w osiąganiu celów wychowawczych i profilaktycznych w szkole pełnią nauczyciele. Jakość ich funkcjonowania w roli wiąże się z jakością zaangażowania młodzieży w naukę i wypełnianiem obowiązków szkolnych. W realizowanej diagnozie nauczyciele zostali objęci badaniem z wykorzystaniem narzędzi adekwatnych w treści do ich roli w profilaktyce zachowań ryzykownych.
  • Czynnikami powiązanymi z jakością funkcjonowania w roli nauczyciela są m.in. radzenie sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami w zawodzie, ocena posiadanych kompetencji, zaradność zawodowa, doświadczanie wsparcia w zakresie realizacji posiadanego potencjału i rozwoju kompetencji. Dla zwiększenia jakości działań profilaktycznych prowadzonych w szkołach ważne jest wprowadzenie usystematyzowanej oferty wsparcia w doskonaleniu zawodowym dla nauczycieli.
  • Ze względu na istotną rolę dla funkcjonowania w roli nauczyciela takich zmiennych jak doświadczanie wsparcia i jakość radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, jedną z form pomocy nauczycielom może być inicjowanie grup samopomocowych.
  • W realizowaniu działań profilaktycznych w szkole ważna jest jakość współpracy w zespole nauczycielskim. Oferta szkoleń i warsztatów wzmacniających współpracę będzie pomocna w zwiększaniu jakości szkolne profilaktyki.
  • W indywidualnej pracy wychowawczej i profilaktycznej z uczniem nauczyciele wykorzystują tzw. prywatne koncepcje wyjaśniające rozwój człowieka i mechanizm zachowań ryzykownych. W szkoleniach oferowanych nauczycielom warto uwzględnić analizę indywidualnych postaw wobec tych zagadnień.
  • W realizowaniu działań profilaktycznych poza bezpośrednim przeciwdziałaniem zachowaniom problemowym, należy uwzględniać promowanie i wprowadzanie działań o charakterze pozytywnym, działań konwencjonalnych, np. wolontariatu, działań rówieśniczych i prospołecznych.
  • Zrozumienie niepożądanych zachowań młodzieży wymaga interdyscyplinarnej wiedzy. Dla jakości działań profilaktycznych, poza wiedzą, istotna jest też relacja wspierająca miedzy wychowawcą lub realizatorem profilaktyki a uczniem – odbiorcą wsparcia. Wartościową inicjatywą będzie podjęcie próby zbudowania tzw. polskiej szkoły psychoprofilaktyki, która integrowałaby różnorodne podejścia profilaktyczne a jednocześnie dbała o przygotowanie kompetencyjne do realizacji profilaktyki w szkołach.
  • Obowiązujący w Polsce system zasad, na których opiera się rekomendowanie programów profilaktycznych, jest aktualny i zawiera standardy, które powinny być wykorzystywane w zabieganiu o wysoką jakość działań profilaktycznych.
  • Próby narzucenia jednego zbioru zasad realizowania działań profilaktycznych może obniżyć kreatywność w zakresie projektowania działań nowych i docelowo zmniejszyć ich skuteczność. Zagrożenie wynikałoby z tendencji do projektowania działań dostosowanych przede wszystkim do zasad, a nie do potrzeb środowiska.
  • Wszelkie kanony zasad profilaktyki powinny stanowić wzór pracy a przy ocenie programów należy brać pod uwagę szerszy zestaw kryteriów dostosowanych do danego regionu i grupy odbiorców.
  • Wśród obszarów możliwych zmian w zasadach i standardach szkolnej profilaktyki rozważyć należy:
    • Zwiększenie współpracy z rodzicami w ramach realizowanych działań profilaktycznych;
    • Zwiększenie ilości programów kierowanych do najmłodszych dzieci,
    • Uwzględnienie w większym stopniu w treściach programów kierowanych do dzieci w pierwszych etapach szkoły podstawowej elementów kształtowania kariery edukacyjnej, radzenia sobie z obowiązkiem szkolnym, przeciwdziałania agresji rówieśniczej i wzmacniania kompetencji społecznych uczniów,
    • Skierowanie większej ilości oddziaływań do uczniów będących w trakcie zmiany etapu edukacyjnego na kolejny,
    • Wzmocnienie poprzez programy profilaktyczne kompetencji nauczycieli, tak aby przeciwdziałać niepowodzeniom szkolny uczniów.
  • Badania zapotrzebowania na działania profilaktyczne często obarczone są szeregiem błędów metodologicznych i w rezultacie utrudniają zrozumienie istoty problemów danego środowiska. Należy wprowadzić działania mające na celu zwiększenie kompetencji specjalistów na poszczególnych poziomach (ogólnopolski, regionalny i lokalny)  w zakresie metodologii prowadzenia badań zapotrzebowania na profilaktykę. Należałoby przy tym uwzględniać wiedzę dotyczącą tego, co powinni być mierzone – wiedzę na temat wskaźników zapotrzebowania na profilaktykę.
  • Na przykładzie finansowania przez województwa wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, można zauważyć różny poziom zaangażowania organów administracji w działania wspierające dzieci i młodzież. Wartościowym działaniem może być upowszechnianie wiedzy o znaczeniu wspierania, pomocy i psychoprofilaktyki dla edukacji i rozwoju dzieci i młodzieży. Wiedza taka może być czynnikiem ułatwiającym podejmowanie decyzji o dofinansowaniu działań wspierających.
SYSTEM ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH W POLSCE - stan i rekomendacje dla zwiększenia skuteczności i efektywności planowania i realizowania działań profilaktycznych w mikro i makro skali. Projekt realizowany przez Fundację „Masz Szansę” jako zadanie publiczne na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach programu Bezpieczna+. Umowa nr MEN/2016/DWKI/1175 © 2017 Fundacja Masz Szansę

Ta strona korzysta z plików cookie ("ciasteczka"). Pozostając na niej, wyrażasz zgodę na korzystanie z cookies.