Drugie spotkanie ekspertów projektowych miało zasadniczo na celu doprecyzowanie przedmiotu diagnozy w obrębie założonych obszarów, wybór metod i narzędzi oraz uzgodnienie kwestii organizacyjnych badań.
Punktem wyjścia do podjętej przez ekspertów dyskusji była opracowana przez prof. Jacka Pyżalskiego i uzupełniona o komentarze prof. Krzysztofa Ostaszewskiego i dr Roberta Porzaka koncepcja badania i narzędzi.
W spotkaniu on-line wzięli udział: prof. Jacek Pyżalski, prof. Krzysztof Ostaszewski, dr Jakub Kołodziejczyk, prof. Antoni Jeżowski, dr Tomasz Kowalewicz, dr Robert Porzak, dr Wiesław Poleszak i dr Grzegorz Kata.
Rekomendacje
Na podstawie dyskusji ekspertów oraz opracowanych materiałów sformułowano rekomendacje etapowe dotyczące projektowanej diagnozy sytuacji profilaktyki w szkołach. Rekomendacje to dotyczą zwłaszcza zmiennych objętych badaniem, procedury i metodologii badań.
• Diagnoza sytuacji oddziaływań profilaktycznych powinna mieć charakter wieloaspektowy i obejmować zmienne dotyczące: klimatu szkoły, jakości wdrażania działań profilaktycznych, oceny jakości realizowanych w szkole działań, zapotrzebowania dzieci i młodzieży na profilaktykę, cech stanowiących korelaty i predykatory zachowań ryzykownych. Innym obszarem badań są uwarunkowania społeczne, kulturowe, ekonomiczne i prawne działań profilaktycznych.
• Badanie zmiennych towarzyszących, korelatów i predykatorów zachowań ryzykownych (postaw, opinii, cech) pozwoli m.in. na ocenę pożądanych efektów działań profilaktycznych. Zmienne te będą mierzone oddzielnymi kwestionariuszami.
• Badanie opinii uczniów o jakości profilaktyki szkolnej to propozycja rozszerzająca zaplanowane obszary badań. Zalecaną formą badania tych opinii są badania jakościowe, wywiady fokusowe lub dyferencjały semantyczne.
• W ramach działań poprzedzających pierwszą turę badań realizowana jest ocena szkolnych programów profilaktyki. Dane z tych analiz będą stanowiły kryteria przy wyborze środowisk do badań. Pozwoli to na objęcie diagnozą szerokiego zakresu zróżnicowanych działań profilaktycznych.
• Wstępne analizy szkolnych programów profilaktyki obejmują równoległą analizę innych dokumentów szkolnych, m.in. statutu szkoły. Informacje dotyczące treści celów, zadań wymienionych w statucie i odniesienia do nich w szkolnym programie profilaktyki to element badania uwarunkowań administracyjnych i organizacyjnych. Dane te posłużą również do analizy relacji zapisów w statucie do aktualnych regulacji prawnych.
• Jakość wdrażania i realizacji działań profilaktycznych powinna być sprawdzona w ramach badań podłużnych w oparciu o wskaźniki badające proces zmian.
• Sugerowanym sposobem badania uczniów nauczania początkowego z klas 1-3 szkół podstawowych są kwestionariusza obserwacji.
• Badanie uwarunkowań ekonomicznych wymaga opracowania od podstaw stosownych narzędzi i metodologii badań. Rezultaty analiz w tym obszarze będą przybliżeniem stanu faktycznego. Wynika to z dużej różnorodności możliwych źródeł finansowania profilaktyki, z których każde obejmuje równolegle inne rodzaje wsparcia dzieci, młodzieży i ich rodzin.
• W ramach diagnozy uwarunkowań organizacyjnych istotnym obszarem analiz jest związek między zarządzeniem dyrektora szkoły a takimi zmiennymi jak: klimat szkolny, inicjowanie i organizacja działań profilaktycznych, poziomem zaangażowania dyrekcji i nauczycieli w te działania.
• Badając skuteczność działań profilaktycznych należy przyjąć klarowne kryteria klasyfikacji programów profilaktycznych, które pozwolą odróżnić np. programy z bazy rekomendowanych od prowadzonych przez specjalistów spoza szkoły, od tych które są prowadzone przez specjalistów ze środowiska szkolnego.
• Należy wprowadzić rozgraniczenie między zaproponowanym do diagnozy klimatem szkoły a uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi działań profilaktycznych. Wymiary diagnozujące klimat szkolny powinny być ponadto niezależne od obszaru zachowań ryzykownych. Do klimatu szkoły włącza się: wsparcie ukazywane uczniom przez nauczycieli, zaangażowanie w naukę i aspiracje uczniów, stopień w jakim uczniowie są angażowani w podejmowanie decyzji w szkole w sprawach istotnych dla społeczności uczniowskiej, poczucie bezpieczeństwa w szkole.
• Kluczową zmienną dotyczącą klimatu szkoły jest jakość relacji w grupie uczniowskiej, między uczniami i nauczycielami oraz w grupie nauczycieli. Poziom wspólnoty w środowisku szkolnym wiąże się silnie z jakością relacji osobowych utrzymywanych przez uczniów, które z kolei przekładają się na tendencję do zachowań ryzykownych. W diagnozie środowisk szkolnych należy uwzględnić ocenę relacji jako element klimatu szkoły.
Materiały po panelu eksperckim:
- prof. Antoni Jeżowski - Diagnozowanie obszaru prawo i finanse
- prof. Krzysztof Ostaszewski - Podstawy teoretyczne i empiryczne badań nad systemem szkolnych działań profilaktycznych w Polsce
- prof. Jacek Pyżalski - Propozycja koncepcji diagnozy
- dr Jakub Kołodziejczyk - Zarządzanie szkołą a działania profilaktyczne
- dr Tomasz Kowalewicz - Rozwiązania prawno- administracyjne mające wpływ na sytuację dzieci i młodzieży
- prof. Krzysztof Wojcieszek - Działania nauczycieli (szkoły) jako czynnik profilaktyczny
- prof. Anna Fidelus - Funkcjonowanie systemu oddziaływań profilaktycznych w Polsce
